Հեռախոսահամար
նմբ 21, 2025 Հանրային դասախոսություններ

Հայոց տառը՝ պատմութիւն, փիլիսոփայութիւն եւ արուեստ՝ Հայաստանի Ազգային Գրադարանի Անձեռնմխելի Գրականութեան բաժնի նախաձեռնութեամբ, Արհեստի բաժնի ընթերցասրահին մէջ տեղի ունեցաւ հանդիպում–հանրային դասախօսութիւն գեղագիր, վիզուալ նկարիչ Ռուբէն Մալայանի հետ՝ ՀԱՅՈՑ ՏԱՌԱՐՎԵՍՏԻ ՄՇԱԿՈՒՅԹ / Ռուբէն Մալայան թեմայով։ Մալայանը Ազգայինի երկարամյա ընթերցող է։ Տարիներ շարունակ ուսումնասիրած է հայ գրիչարուեստը՝ եւ Անձեռնմխելի Գրականութեան, եւ Արհեստի բաժինին մէջ։ Մալայանը ներկայացուց հայ գրաւոր մշակոյթը՝ դիտարկելով այն որպէս անընդհատ զարգացող, բայց ամուր մաշտոցեան արմատներ ունեցող համակարգ։
Դասախօսութեան ընթացքին համապարփակ քննարկուեցան եւ վերլուծուեցան մաշտոցեան գրերու ժառանգութիւնը, ձեռագրային եւ տպագրական մշակոյթը, ինչպես նաեւ ժամանակակից գեղագրութեան խորքային ուղղութիւնները։ Ներկայացուեցաւ հայոց այբուբենի ստեղծման պատմական ճանապարհը՝ ընդգծելով դանիելեան գրերու փորձը եւ անոնց նշանակութիւնը։ Այս համատեքստին մէջ վերլուծուեցան մաշտոցեան գրերու կառուցուածքային եւ հոգեւոր ներդաշնակութիւնը, որոնք դարեր շարունակ եղած են հայկական մշակոյթին եւ ինքնութեան առանցքային հենքերէն մէկը։ Ռուբէն Մալայանը ներկայացուց տառարուեստի էվոլիւցիան, թէ ինչպէս մաշտոցեան գրերէն զարգացան հիմնական գրատեսակները՝ բոլորգիրը, շեղագիրը եւ նոտրգիրը։ Քննարկուեցան անոնց ստեղծման պատմական միջավայրը, կիրառական նշանակութիւնը եւ գեղագիտական առանձնահատկութիւնները։ Դասախօսութեան կարեւոր բաժիններէն մէկն ալ եղաւ ձեռագիր, տպագիր եւ զարդագիր մշակոյթի զարգացումը։ Անդրադարձաւ նաեւ ձեռագիր մատեաններու ավանդութենէն մինչեւ տպագիր գիրք անցումին, հնատիպ գրականութեան առանձնահատկութիւններուն եւ փոխակերպումներուն։ Հատուկ ուշադրութիւն դարձաւ ձեռագիր եւ տպագիր հմայիլներու տարբերութիւններուն, ինչպես նաեւ զարդագրերու՝ եւս՝ հիմնականաբար թռչնագրերու ստեղծման սկզբունքներուն եւ խորհրդաբանութեան։
Ներկայացուեցաւ գեղագրութիւնը՝ որպէս ժամանակակից արուեստ։ Քննարկուեցաւ, թէ ինչպէս տառը մաքուր լեզուական միաւորէ վերածուի գեղարուեստական գիծի, ձեւի եւ կոմպոզիցիային՝ դառնալով աբստրակտ արուեստի ինքնուրոյն ուղղութիւն։ Դասախօսութիւնը եզրափակուեցաւ Ռուբէն Մալայանի անձնական պորտֆոլիոյի ցուցադրումով, ուր հեղինակն ներկայացուց իր գեղագրական աշխատանքները՝ որպէս մաշտոցեան սկզբունքներու ժամանակակից եւ ստեղծագործական արտայայտութիւն։ Իր աշխատանքները ներկայացնելիս Մալայանը նշեց, որ այսօր, տեւական ժամանակ անց եւ այն էլ գեղագրօրէն գրի կը առնի Գրիգոր Նարեկացու «Մատեան ողբերգութիւն» կոթողը։ Իր պատկերացմամբ՝ իր աշխատանքը մի ճանապարհ է, որու մի մասը արդէն անցած է։ «Մատեան ողբերգութիւնը» ունի 95 գլխ եւ աւելի քան 368 հազար տառ։ Հանդիպումը, որ լի էր նոր գիտելիքներով, ցոյց տուաւ, թէ որքան կենդանի եւ մնայուն է հայոց տառարուեստը։
